نجم‌الدین احمد بن محمدجمال الدین ابوالعباس احمد بن محمد (۶۵۵ -۱۶ ربیع الاول ۷۲۳ق/ ۱۲۵۷- ۲۵ مارس ۱۳۲۳م)، قاضی القضاة دمشق ، قاضی عسکر، فقیه، محدث و ادیب بود. ۱ - مشخصاتوی در دمشق زاده شد و در کودکی از پدر و جد مادریش مسلم بن علان حدیث شنید. [۱]
ابن شاکر کتبی، محمد، ج۱، ص۱۲۵، فوات الوفیات، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۳م.
در ۶۵۹ق در درس رشیدالدین عطار حاضر شد و حدیث فرا گرفت. وی نزد دیگر استادان بزرگ آن روز دمشق نیز به فراگیری حدیث و نحو و فقه پرداخت. نحو را نزد شرف‌الدین فزاری [۳]
ابن قاضی شهبه، احمد، ج۲، ص۳۲۶، طبقات الشافعیه، به کوشش حافظ عبدالعلیم خان، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۹ق/۱۹۷۹م.
و فقه را از تاج‌الدین فزاری آموخت. [۴]
ابن شاکر کتبی، محمد، ج۱، ص۱۲۵، فوات الوفیات، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۳م.
هم‌چنین در مصر نزد شمس‌الدین اصفهانی به فراگیری فقه پرداخت [۵]
صفدی، خلیل، ج۸، ص۱۷، الوافی بالوفیات، به کوشش هلموت ریتر، بیروت، ۱۳۸۱ق/۱۴۰۸م.
و از نجیب‌الدین عبداللطیف و ابن عبدالدائم و ابن ابی میسر حدیث آموخت. [۷]
سبکی، عبدالوهاب، ج۵، ص۱۷۵، طبقات الشافعیة الکبری، به کوشش محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره، ۱۹۷۴م.
[۸]
ابن شاکر کتبی، محمد، ج۱، ص۱۲۵، فوات الوفیات، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۳م.
نجم الدین ابوالعباس از ۱۸۰ نفر اجازه دریافت داشت و در روایت به درجه‌ای رسید که افراد برجسته آن روز مانند سبکی، برزالی، ذهبی، علائی از او روایت کردند و علائی مشیخه‌ای برای او تخریج کرد. [۹]
ابن قاضی شهبه، احمد، ج۲، ص۳۲۶-۳۲۷، طبقات الشافعیه، به کوشش حافظ عبدالعلیم خان، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۹ق/۱۹۷۹م.
نجم‌الدین از جوانی به امور دیوانی و قضا آشنا شد و از ۶۷۹ق مدتی در دیوان درج (انشاء) دمشق به کار پرداخت. [۱۰]
صقاعی، فضل‌الله، ج۱، ص۱۹۰، تالی کتاب وفیات الاعیان، به کوشش ژاکلین سوبله، بیروت، ۱۹۷۴م.
[۱۱]
صفدی، خلیل، ج۱۸، ص۱۶، الوافی بالوفیات، به کوشش هلموت ریتر، بیروت، ۱۳۸۱ق/۱۴۰۸م.
از ۶۲۸ق در مدارس بزرگ آن روز دمشق شروع به تدریس کرد. ابتدا در مدرسه عادلیه صغیره و از ۶۹۰ق در مدرسه امینیه و از ۶۹۴ق در مدرسه غزالیه [۱۲]
ابن شاکر کتبی، محمد، عیون التواریخ، نسخه عکسی موجود در کتابخانه مرکز، ص۳۱۳.
[۱۳]
ابن شاکر کتبی، محمد، ج۱، ص۱۲۶، فوات الوفیات، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۳م.
[۱۴]
ابن کثیر، البدایة، ج۱۴، ص۱۰۶.
و از ۷۱۵ق در مدرسه اتابکیه به تدریس پرداخت. [۱۵]
ذهبی، محمد، العبر، ج۴، ص۴۰،، به کوشش محمد سعید زغلول، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
وی علاوه بر تدریس سمت‌های دیگر نیز داشت. در رمضان ۶۹۴ در ایام دولت عادل کتبغا به سمت قاضی عسکر دمشق برگزیده شد و از ۷۰۲ق به قاضی القضاتی شام منصوب شد. [۱۶]
ابن شاکر کتبی، محمد، عیون التواریخ، نسخه عکسی موجود در کتابخانه مرکز، ص۳۱۳.
[۱۸]
مقریزی، احمد، ج۱، ص۸۰۹، السلوک، به کوشش محمد مصطفی زیاده، قاهره، ۱۹۷۰م.
[۱۹]
ابن فرات، محمد، ج۸، ص۱۹۷، التاریخ، به کوشش قسطنطین زریق، بیروت، ۱۹۳۲-۱۹۴۲م.
در۷۱۲ق نظارت اوقاف شام [۲۰]
ابن شاکر کتبی، محمد، عیون التواریخ، نسخه عکسی موجود در کتابخانه مرکز، ص۱۵۷، ذیل وقایع سال ۷۱۲.
و از ۷۱۶ق سمت مشیخة الشیوخ دمشق را بعد از شهاب‌الدین محمد بن عبدالرحمان کاشغری به عهده گرفت. [۲۱]
مقریزی، احمد، ج۲، ص۱۶۱، السلوک، به کوشش محمد مصطفی زیاده، قاهره، ۱۹۷۰م.
در ۷۲۰ق بعد از وفات ابن جماعه منصب قضای دمشق یافت و این سمت را تا آخر عمر خود داشت. [۲۲]
ابن حجر، احمد، ج۱، ص۳۱۲، الدرر الکامنة، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۲- ۱۳۹۶ق.
نجم‌الدین حافظه‌ای قوی داشت و خطوط هفت‌گانه را خوش می‌نوشت [۲۳]
ابن قاضی شهبه، احمد، ج۲، ص۳۲۸، طبقات الشافعیه، به کوشش حافظ عبدالعلیم خان، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۹ق/۱۹۷۹م.
و در نوشتن سریع بود. [۲۴]
ابن حجر، احمد، ج۱، ص۳۱۲، الدرر الکامنة، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۲- ۱۳۹۶ق.
گفته شده نجم‌الدین در سال‌های تصدی قضا با بصیرت داوری می‌کرد و در صدور احکام دقیق بود و از کسی رشوه دریافت نمی‌کرد. او در ۷۰۵ق برای محاکمه ابن تیمیه از دمشق به مصر آورده شد و یکی از چند قاضی محکمه بود. بعد از زندان رفتن ابن تیمیه وی دوباره به دمشق بازگشت. [۲۶]
دواداری، ابوبکر، ج۹، ص۱۳۷، کنزالدرر، به کوشش هانس روبرت رویمر، قاهره، ۱۳۷۹ق/ ۱۹۶۰م.
[۲۷]
ابن حبیب، حسن، ج۱، ص۲۶۹، تذکرة النبیه، به کوشش محمدامین، قاهره، ۱۹۷۶م.
۲ - وفاتقاضی القضات در ۶۸ سالگی بر اثر بیماری وفات یافت و پیکر وی در نزدیکی رکنیه به خاک سپرده شد و بر مرگ وی شهاب‌الدین محمود مرثیه‌ای سرود. [۲۸]
ابن شاکر کتبی، محمد، ج۱، ص۱۲۶، فوات الوفیات، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۳م.
۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن صصری»، شماره۱۴۰۸. رده‌های این صفحه : تراجم | خاندان ها | علمای اهل سنت | علمای قرن پنجم | علمای قرن ششم | علمای قرن هشتم | علمای قرن هفتم | فقهای شافعی
|